ایران گفت

               حسین کوچکیان فرد

مقدمه

با توجه به گستردگی و پیچیدگی مدیریت جوامع بشری و ضرورت دستیابی به شاخص های دقت و سرعت در ارائه خدمات به شهروندان، تلاش در راستای تحقق دولت الکترونیک را می توان در این راستای ارزیابی و مورد توجه قرار داد.

ارائه خدماتی از این دست، علاوه بر کاهش ترددها، کاهش آلودگی زیست محیطی و افزایش بهره وری، امنیت شهروندان را نیز در پی دارد. به طوری که در کشورهای توسعه یافته هیچ سازمانی به جز پست به در خانه مردم مراجعه نمی کند. همچنین یکی از اهداف مهم دولت ها در کاهش تصدی گری و واگذاری کارها به دست مردم است.که دفاتر پیشخوان زمینه ساز این هدف مهم می توانند باشند. که تاکنون متناسب با اهداف مورد نظر محقق نشده است.

دفاتر پیشخوان خدمات دولت با کار ویژه های بوروکراتیک ، اقتصادی و فرهنگی نقش بسزایی در تسهیل و تسریع خدمات عمومی دولت در قالب مراکز عمده ی خدماتی اعم از پست، پست بانک، مخابرات، خدمات ارتباطات و ثبت احوال و بیمه و. ایفا می کنند. ضرورت و اهمیت تشکیل این دفاتر در سال های اخیر بسیار مبین و روشن است وماهیت و کاربرد این دفاتر بر هیچ یک از مراکز اداری پوشیده نیست. اعتقاد به مردمی سازی و اداره امورات توسط مردم در ایران، در چارچوب ت های کلان نظام بویژه اصل 44 می باشد. در محور دیگر که دولت الکترونیک است اولویت با ارائه خدمات تصدی گری توسط خود مردم با نظارت کافی از سوی نهادهای رسمی و دولتی است. که از جمله مکانیزم های آن تجربه دفاتر پیشخوان دولت می باشد که البته با اشکالاتی نیز مواجه است. از جمله این اشکالات دخالت بیش از حد دولت در ارائه خدمات از سوی این دفاتر به جای هدایت و نظارت است. بطوریکه وجود نهادهای مختلف دولتی و تداخل وظایف آنها مانع از توسعه روزافزون دفاتر پیشخوان شده است.

از سال 1382 شبکه ارائه خدمات الکترونیکی توسط بخش غیردولتی فعال شد و امروز پس از دو دهه فعالیت وایجاد بیش از 16 هزار دفتر شهری و روستایی پیشخوان خدمات دولت در موضوع اصل 44 قانون اساسی اجرایی شده است. همچنین 72 هزار نیرو انسانی در دفاتر پیشخوان دولت فعال می باشند. صاحبان این دفاتر به مقباس دهه 80 شمسی  حدود 12 هزار میلیارد تومان از محل سرمایه های ملی و مردمی در شهر و روستا جهت شروع  فعالیت خود سرمایه گذاری کرده اند

البته آمار دقیقی از تعداد و انواع خدماتی که از سوی این دفاتر ارائه می‌ شود وجود ندارد . با این حال امور زیر در زمره خدمات دفاتر قرار دارد : امور بیمه‌ای، امور سجلی و ثبت احوال، گواهینامه و تخلفات رانندگی ،گذرنامه، شارژ کارت‌های مختلف اعتباری و کارت‌های دانشجویی، فروش بلیت اتوبوس‌های بین شهری، پرداخت الکترونیکی قبوض، امور مربوط به اسقاط خودرو، خدمات گمرکی، پست‌بانک، خدمات مخابراتی و بسیاری از خدمات دیگر که قابل عرضه در دفاتر پیشخوان خدمات دولت است. بر طبق برنامه‌ریزی‌ها باید تقریباً به ازای هر ۲۰ هزار نفر یک دفتر پیشخوان با توزیع مناسب در سطح کشور ایجاد شود.

واگذاری مسوولیت ها و فعالیت ها

دفاتر پیشخوان خدمات دولت در راستای ت های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران و اصل 44  قانون اساسی و با هدف کاهش سفرهای غیر ضروری شهری و صرفه جویی در مصرف سوخت، روان سازی و تسهیل و تسریع در امور مراجعین و حذف بوروکراسی اداری و تحقق طرح تکریم ارباب رجوع ورضایتمندی مردم و مشتریان ایجاد و راه اندازی شده اند. رفع انحصارات دولتی و اصلاح ساختارهای مدیریتی در حوزه فضای مجازی و فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز از دیگر اهداف تشکیل این دفاتر می باشد. در طی سال 1383 دفاتر شهری ودر جریان سال 1384 دفاتر خدمات ICT روستایی با مجوز قانونی شروع به فعالیت نمودند که امورات دفاتر مزبور در سطح شهرستان ها با هماهنگی فرمانداری ها انجام می پذیرد.

با توجه به مفاد بند ج ذیل ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بمنظور برنامه ریزی دقیق در زمینه ارائه مناسب و مطلوب خدمات به مردم توسط بخش غیر دولتی اعم از خصوصی و تعاونی هر راهکاری که فاصله دسترسی به اطلاعات را بین شهر و روستا کاهش دهد اقدام نماید که از دید جهانی ارزشمند ودر راستای توسعه جامعه اطلاعاتی است ودر این راستا وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات می بایست با ایجاد بستر های لازم ارتباطی برای راه اندازی دفاتر پیشخوان در شهر ها و دفاتر ICT با اهداف محرومیت زدایی به جهت ارائه خدمات در نقاط روستایی را فراهم آورد .

همچنین دستگاههای اجرایی شهرستان ها مکلفند نسبت به واگذاری خدمات قابل ارائه خود به دفاتر پیشخوان اقدام و ضمن همکاری و تعامل مناسب با کارگروه شهرستان تمهیدات لازم جهت واگذاری خدمات قابل انتقال به دفاتر پیشخوان را فراهم نمایند. هدف قانون گذار از خدمات رسانی در دفاتر پیشخوان ، اجرای ت های لازم بمنظور جلب رضایت و اعتماد مردم می باشد.

به این ترتیب دفاتر پیشخوان دارای چنین مزایایی می توانند باشند:

• براساس مفاد قانون برنامه دستگاه های دولتی می بایست بخشهایی قابل واگذاری به پیشخوان دولت را شناسایی و اعلام کنند.
• الکترونیکی کردن امور از مقولات  بسیار مهمی است و مطمئنا دولت الکترونیک جزء برنامه های زیرساختی و اصولی دولت بوده و بهترین بستر تحقق دولت الکترونیک، دفاتر پیشخوان دولت خواهند بود. با الکترونیکی کردن امور نیز  اسباب رفاه و آرامش ایشان  فراهم می شود.
• با تحقق دولت الکترونیک و برون سپاری خدمات ادارات و سازمان ها، مردم به جای مراجعه به این ادارات به دفاتر مراجعه کنند که این امر علاوه بر افزایش بهره وری خدمات دولتی و غیردولتی، در سالم سازی محیط اداری، حذف بوروکراسی، کاهش آلودگی های زیست محیطی، ترافیک و هزینه های ملی را در بر خواهد داشت .
• علیرغم فراوانی نیروی جوان و کارآمد در کشور مساله اشتغال مشکلات زیادی را در سر راه زندگی جوانان بوجود آورده است. تجربه دفتر پیشخوان نشان دهنده آنست که در صورت ساماندهی صحیح و حمایت موثر دولت با حداقل امکانات می تواند کسب و کار مناسبی برای جوانان در محلهای ست آنها شکل گیرد .
• پست، پست بانک و مخابرات سه جزء یک وزارتخانه هستند و از یک بستر و زیرساخت استفاده می کنند، بر ضرورت تعامل و همکاری بیشتر این سه دستگاه از طریق این فاتر تاکید می شود.
• 600 نوع خدمت برای دفاتر پستی تعریف شده است که باید با تغییر نگاه به بخش خصوصی، تعامل و استفاده از این ظرفیت ها، درآمدزایی، کارآفرینی و انگیزه ایجاد می شود .
• شرکت پست یک پایگاه لجستیک برای خدمات رسانی بهتر با سرویس های جدید نظیر خرید اینترنتی برای منطقه ایجاد می کند
• تاسیس و راه اندازی دفاتر پیشخوان دولت و دفاتر ICT روستایی گامی مثبت در جهت مشارکت بخش خصوصی با دستگاه های زیرمجموعه وزارت ارتباطات است که باید  با اتخاذ تدابیر مناسب گره مشکلات این دفاتر که عمده ترین آنها ناشی از تعدد مراکز تصمیم گیری است باز شود و با هماهنگی بیشتر مجموعه های ذیربط بتوانیم هر چه بیشتر از این توان و ظرفیت بالقوه در جهت تحقق دولت الکترونیک استفاده نماییم.
•  به عنوان مثال می توان نام نویسی دانش آموزان را به پیشخوان واگذار کرد و در حوزه امنیت نیز می توانید پلیس محلات را مد نظر قرار دهیم تا این همه نیاز به گسترش کلانتریها نباشد.
  -وم هماهنگی , همکاری و تعامل بیشتر دستگاه های اجرایی و خدمات رسان با مسئولین دفاتر  در انتقال و واگذار کلیه خدمات قابل ارائه توسط دفاتر برای رشد آن ضروریست.
•  - ضمن احترام فوق العاده به سرمایه گذاری بخش خصوصی و با توجه به تأثیر دفاتر در صرفه جویی انرژی، زمان و تکریم شهروندان، دولت باید با تمام توان از این بخش حمایت و سازمانها و وزارتخانه ها را موظف به برون سپاری خدمات نماید.

مسائل و مشکلات  مراکز پیشخوان دولت

دفاتر پیشخوان دارای دو جنبه می باشند 1-  فراهم  کردن اعتماد دستگاه های دولتی به این امر که خدمات مورد نظرشان در فضای امن انجام می شود 2- ارایه بهترین شکل خدمات به  مردم .

 تجربه سایر سازمانهای مردم نهاد در کشور نشان دهنده آنست آنجا که تشکیل آنها مبتنی بر قانون و با درنظر گرفتن کلیه جوانب امر بوده است نتایج موفقیت آمیزی داشته اند. تشکیل سازمان نظام پیشخوان خدمات الکترونیک دولت پیشنهاد هوشمندانه و موثری است که با فراهم ساختن مقدمات آن از طریق ارائه لایحه و با حمایت قانون تضمین خواهد شد. خصوصی سازی از اولویتهای توسعه همه جانبه دولت است منتها نباید وارد انحصار و مونوپل شود و شایسته سالاری در ارائه مجوزها رعایت شود.

دفاتر پیشخوان دولت بعنوان بازوهای کمکی دولت هستند و اگر در این مراکز کوتاهی در ارائه خدمات صورت پذیرد باعث بدبینی مردم نسبت به مجموعه دولت خواهد شد ، لذا بایستی مسئولین این دفاتر به گونه ای عمل کنند که نحوه خدمات رسانی آنها مغایر با قوانین نباشد و رضایتمندی مردم را در پی داشته باشد . از مسائل و مشکلات دفاتر پیشخوان دولت عدم حضور مسئول دفاتر است که مشکلاتی برای مردم بوجود آورده و باید وضعیت این گونه دفاتر که مجری و صاحب امتیاز متفاوتند مشخص شود.

دامنه پیشخوان دولت باید در روستاها گسترش یابد تا مردم به آنها اعتماد پیدا کنند. همچنین آموزش و توجیه کلیه مسئولین شهری و روستایی دفاتر پیشخوان دولت جهت شیوه برخورد با ارباب رجوع از دیگر نیازهای مستمر در فعالیت سالم این دفاتر می باشد.

دریافت خدمات دولتی به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه، شناسایی مجراهای ارتباطی و تکثیر کانال های ارتباطی، ایجاد ساز و کارها و بسترهای لازم به منظور عرضه ی خدمات مناسب، در دسترس بودن مراکز خدمات و. از جمله مهمترین موضوعاتی است که هر دولت خدمتگزار باید به صورت تشکیلاتی برای آنها برنامه های شفاف ومشخصی ارائه کند که به نظر می رسد این دفاتر عهده دار اجابت بخشی از آن است

همچنین کاهش فاصله ی مراکز خدمات با مخاطبان وتوزیع متناسب امکانات در شهرها وروستاهای کشور، ضرورت ایجاد مراکز و دفاتری را در گستره شهرها وحتی در روستاهای کشور برای عملیاتی کردن این خدمات، اجتناب ناپذیر کرده است.

قوانین و مقررات

تعریف دفاتر پیشخوان خدمات دولت: دفتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی و غیر دولتی یا دفتر پیش‌خوان، به دفاتری گفته می‌شود که دولت ایران برای ارائهٔ خدمات الکترونیک به مردم در سطح کشور احداث کرده‌است وکلیهٔ دستگاه‌ها و نهادهای عمومی و اجرایی که به نحوی از بودجه های دولتی ایران استفاده می کنند، موظفند خدمات الکترونیکی خود را از طریق این دفاتر ارائه دهند. این دفاتر به دست بخش خصوصی اداره می‌شوند. یکی از دلایل تشکیل این دفاتر جلوگیری از موازی‌کاری دستگاه‌های دولتی و حرکت به سوی دولت الکترونیک بیان شده‌است. با این وجود مشکلات و انتقاداتی بر نحوهٔ عملکرد این دفاتر مطرح است.

قوانین و مقررات بالاسری و مورد استناد در مورد دفاتر پیشخوان عبارتند از:

1. بند ج ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی.
2. قانون دفاتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی و غیر دولتی مصوب 07/07/1389  مجلس شورای اسلامی.

به استناد ماده واحده مصوب مجلس شورای اسلامی دستگاه های اجرایی ، نهادهای انقلابی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی بایستی خدمات باجه ای و الکترونیکی قابل ارائه در خارج از محیط اداری خود را به دفاتر پیشخوان خدمات دولت که توسط بخش غیردولتی ، ایجاد و مدیریت می شوند واگذار نمایند .

ماده واحده - کلیه دستگاههای اجرائی، نهادهای انقلابی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی موظفند کلیه خدمات باجه ای و الکترونیکی قابل ارائه در خارج از محیط اداری خود را به دفاتر پیشخوان خدمات دولت که توسط بخش غیر دولتی ایجاد و مدیریت می شوند واگذار نمایند.

تبصره 1- ایجاد دفاتر و واحدهای کاری جدید برای این خدمات ممنوع است.
تبصره 2- کلیه دفاتر دائر فعلی باید به دفاتر پیشخوان دولت تغییر یابند و دفاتر جدید در قالب این ماده واحده تاسیس می گردند.
تبصره 3- آئین نامۀ اجرائی این قانون ظرف دو ماه پس از تصویب با پیشنهاد وزارت کشور به تصویب هیات وزیران می رسد.

دفاتر پیشخوان که وظایفشان ارائه بخشی از خدمات سازمان های دولتی در تمامی نقاط شهری وروستایی است، از این پس به نام "دفاتر پیشخوان خدمات دولت" شناخته می شود.

3.  آیین نامه ایجاد و بهره برداری از دفاتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی غیردولتی

 

مفاد آیین نامه تشکیل دفاتر پیشخوان خدمات شهری و روستایی

وزیران عضو کارگروه توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت با هدف صرفه جویی در زمان و امکانات و به منظور دسترسی آسان مردم به خدمات،"آیین‌نامه ایجاد و بهره‌برداری از دفاتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی غیردولتی" را تصویب کرده اند.

• دستگاه‌های اجرایی شامل کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها و موسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی نهادهای انقلاب اسلامی و مؤسسات و نهادها و شرکت‌هایی که شمول قانون به آنها مستم ذکر نام است، موظفند ضمن همکاری با کارگروه استانی، خدمات قابل ارایه خود را از طریق شبکه‌های الکترونیک توسط دفاتر پیشخوان دولت به مردم ارایه کنند و ایجاد و توسعه هرگونه دفاتر مشابه، تحت هر عنوان، توسط دستگاه‌های اجرایی ممنوع است.
•  راهبری، هدایت، نظارت و ارزیابی فعالیت این دفاتر در سطح استان های کشور با هیئتی متشکل از استاندار یا نماینده تام الاختیار وی به عنوان رئیس، نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نماینده تشکل صنفی در استان به عنوان اعضا با حق رای و حسب مورد نمایندگان دستگاه‌های خدمات دهنده به عنوان مدعو  و بدون حق رای در هر استان تحت عنوان "کارگروه استانی" می باشد
• بررسی ظرفیت‌های توسعه دفاتر در سطح استان و برگزاری فراخوان ثبت نام متقاضیان، صدور موافقت اصولی و تعیین صلاحیت آنها و ارائه به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای صدور پروانه در چارچوب مقررات از جمله وظایف کارگروه‌های استانی است.
• کارگروه‌های استانی موظفند بر مراحل اجرایی تنظیم قراردادها و شرایط و اامات قرارداد بین دارنده پروانه و دستگاه‌های خدمات دهنده نظارت کنند.
• این آیین نامه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مکلف می نماید تا آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، ضوابط و معیارهای فنی این دفاتر را به کارگروه‌های استانی برای اعمال و اجرای آن ابلاغ کند.
  -بر اساس این آیین نامه، دستگاه‌های خدمات دهنده نیز موظفند در مواردی که عرضه خدمات توسط دفاتر مستم داشتن اطلاعات مشتریان است، امکانات ضروری برای دسترسی دفتر به آن اطلاعات را بر اساس دستورالعمل‌هایی که دستگاه‌های خدمات دهنده تهیه و ابلاغ خواهند کرد، فراهم کنند.

شرایط صدور، تمدید و انتقال پروانه دفاتر پیشخوان

• وزارت ارتباطان و فناوری اطلاعات موظف است تقاضاهای صدور، تمدید و لغو پروانه را بررسی و نتایج حاصل را به کارگروه‌های استانی ابلاغ کند.
• مدت اعتبار پروانه سه سال بوده و قابل تمدید است.
• دارنده پروانه در صورت در خواست تمدید پروانه باید حداقل سه ماه پیش از پایان اعتبار آن تقاضای کتبی خود را به کار گروه استانی تسلیم کند و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پس از تایید کار گروه استانی نسبت به تمدید پروانه اقدام خواهد کرد.
• بر اساس ماده16 این آیین نامه انتقال پروانه این دفاتر به غیر در صورت احراز شرایط توسط انتقال گیرنده مطابق مفاد آیین نامه و با تایید کارگروه استانی بلامانع است.

وظایف دفاتر پیشخوان

  بر اساس آیین نامه ایجاد و بهره برداری از دفاتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی غیردولتی، شخص حقیقی یا حقوقی که برابر مقررات این آیین‌نامه با دریافت پروانه و تأسیس دفتر مبادرت به عرضه خدماتی به مشتریان می‌‌کند موظف است ضمن رعایت شئون اسلامی، اداری و مقررات طرح تکریم ارباب رجوع، خدمات خود را بر اساس مفاد آیین نامه و دستور العمل‌های اجرایی دستگاه خدمات دهنده ارائه دهد.

این دفاتر همچنین موظفند نسبت به نگهداری یک نسخه کامل از دستورالعمل‌ها، ‌بخشنامه‌ها، آیین نامه‌ها و فهرست تعرفه‌های ابلاغی و نصب تابلوی خدمات قابل ارایه و تعرفه آنها در محل دفتر و در مقابل دید مشتریان اقدام کنند.

 حفظ و حراست از اسناد و مدارک و عدم افشای آنها نزد دیگران، همکاری با بازرسان و ناظران اعزامی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ارایه خدمات در ساعات کاری اعلام شده توسط کار گروه استانی و ایجاد شبکه‌های برخط( online) با دستگاه خدمات دهنده  از دیگر وظایف این دفاتر است.
 به منظور هماهنگی اجرایی بین دستگاه‌ها و تدوین راهبردهای اجرای ت‌های مربوط، کارگروهی تحت عنوان کارگروه راهبردی دفاتر پیشخوان خدمات به ریاست معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور و با حضور نماینده رئیس ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، نماینده وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، نماینده وزیر کشور، نماینده وزیر بازرگانی، نماینده وزیر امور اقتصادی و دارایی، نماینده معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، نماینده فرمانده نیروی انتظامی، نماینده رئیس کل بانک مرکزی، رئیس سازمان ثبت احوال کشور، رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، رئیس کانون سراسری دفاتر پیشخوان خدمات و رئیس شورای عالی استان‌ها تشکیل می‌شود.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است هر سه ماه یکبار گزارش عملکرد دفاتر و پیشرفت کار و اقدامات مرتبط با آیین نامه را به ستاد مدیریت حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت ارائه کند.
این آیین نامه پس از تایید رئیس جمهور از سوی معاون اول رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.

سخن آخر

امیدواراست خدمات دستگاههای دولتی به سرعت الکترونیکی شود و دفاتر هم آمادگی ارایه این خدمات را پیدا کنند. دستگاه های اجرایی باید خدمات خود را به شکل الکترونیکی در بیاورند  به گونه ای که قابل ارایه در دفاتر پیشخوان باشد .

فرآیند و فرآورده های دفاتر پیشخوان خدمات دولت می بایست در جهت عدالت ورزی، کاهش فساد اقتصادی واداری، سهل المسیر شدن دالان های بوروکراتیک واستفادۀ عمومی وانعطاف پذیری سازمانی و رضایت بخشی بدنه اجتماع در ساحت دولت تکنوکرات والکترونیک باشد. و موجب تجمیع خدمات عمومی و دولتی و تمرکز زدایی وافزایش بازدهی در سرعت و کیفیت خدمات کشوری را در بر داشته باشد، همچنین قابل پیگیری و ارایه سایر خدمات از جمله درمانی از سوی این دفاتر در دستور کار قرار گیرد. 21

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com

   گردآوری و تألیف:حسین کوچکیان فرد          

 

مقدمه

. دوست واقعی آنست که . درکنارش جرأت نماییم همان که هستیم باشیم .

هزاران سال مردم این نقطه از زمین در جایی که به شرق میانه شهرت یافته است احساس و منظور خود را برای اثربخشی بیشتر در مخاطب و شنونده تلطیف ، روح نواز و موزون کرده اند و ما امروز وارث این فرهنگ غنی هستیم . جفای بزرگی ابتدا به خود و سپس به آنان است که این گنج بزرگ را که برای ما به میراث گذاشته اند در زندگی روزمره از آن استفاده نکنیم درحالی که هر توسعه ای نیز در آغاز با ایجاد یک مفهوم انتزاعی رشدیابنده شروع می شود که قطعاَ الهام و شعر بخش جدایی ناپذیر آن است . از طرف دیگر سخن نغز قسمتی بزرگ از میراث بشریت در این کره خاکی است . و من با توجه به ذائقه هنری و علایق ام دلنوشته هایی را خلق و یا با جرح و تعدیل از کلام بزرگان انتخاب نموده ام که در این حس مشترک شما را نیز شریک می سازم .

 

(1)

گاهی زندگی سخته و ما ناخواسته سختترش می کنیم،

گاهی آرامش داریم،خودمون خرابش می کنیم،

گاهی خیلی چیزها رو داریم اما محو تماشای نداشته هایمون میشیم،

گاهی حالمون خوبه اما با نگرانی آینده خرابش می کنیم،

گاهی میشه ادامه داد اما با اشتیاق انصراف میدیم

 و گاهی تمام عمر اشتباه می کنیم و نمی دونیم یا نمی خواهیم بدونیم که

  یکبار زنده ایم وفقط یکبار  زندگی می کنیم ..

                   

***

گاهی گمان نمی کنی ولی خوب می شود

گاهی نمی شود که نمی شود که نمی شود

گاهی بساط عیش خودش جور می شود

گاهی دگر تهیه بدستور می شود

گه جور می شود خود آن بی مقدمه

گه با دو صد مقدمه ناجور می شود

(2)

روش نیکی کردن را بیآموزیم .

 هر بار اندکی اما مستمر تا فرد توان جبران آن را داشته باشد.

 افراد شایسته که توان جبران و قدردانی نیکی ما را ندارند از ما دور خواهند شد

 و اشخاص معمولی نیز به دشمن و بدگو تبدیل می شوند .

  پس نیکی باید اندک و دلخواه فرد باشد.

***

                                                        

زان یار دلنوازم شکریست با شکایت

گر نکته دان عشقی بشنو تو این حکایت

بی مزد بود و منت هر خدمتی که کردم

یا رب مباد کس را مخدوم بی عنایت

چشمت به غمزه ما را خون خورد و می‌پسندی

جانا روا نباشد خونریز را حمایت

 

 

 

(3)

چگونگی انتخاب درست رابیاموزیم

 برای این منظور هوش به تنهایی کافی نیست و حس تشخیص خوب و خوبتر هم لازم است

 وگرنه بسیارند کسانی که با پشتکار و دانش کافی انتخاب بد داشته اند

  حس تشخیص از سلیقه خوب و داوری درست بدست می آید

 

***

 دوری که در او آمدن و رفتنِ ماست

او را نه بدایت نه نهایت پیداست

کس می نزند دمی در این معنی راست

کاین آمدن از کجا و رفتن به کجاست

 

(4)

قانون شکل گیری یک رفتار در انسان:

توام بودن یک کار با لذت یا رفتار به تابعیت از جمع که به مدت حداقل سی روز تکرار شود

 و تغییر آن نیز باحرکت مع

 یعنی دقت بر ترک آن با سختی

 یا بودن در جمعی که آن رفتار را نکوهش می کنند

 حداقل سی روز

***

سحرگه ره روی در سرزمینی

همی‌گفت این معما با قرینی

که ای صوفی شراب آن گه شود صاف

که در شیشه برآرد (بماند) اربعینی

خدا زان خرقه بیزار است صد بار

که صد بت باشدش در آستینی

مروت گر چه نامی بی‌نشان است

نیازی عرضه کن بر نازنینی

 

(5)

بارها با دیدن یک رفتار از شخصی،

 او را خوب یا بد پنداشته ایم

 در حالی که خلقیات چیزی است که در روح فرد رسوخ کرده

 و رفتار و عملکرد دایمی است

 و با دیدن آن عمل به کرات می توان در باره اش داوری کرد

 پس هیچگاه یک یا چند رفتار فرد را مبنای خوبی یا بدی اش قرار ندهیم

***

 

بیا تا قدر یک دیگر بدانیم

که تا ناگه ز یک دیگر نمانیم

کریمان جان فدای دوست کردند

سگی بگذار ما هم مردمانیم

غرض‌ها تیره دارد دوستی را

غرض‌ها را چرا از دل نرانیم

 

(6)

هیچگاه عیب دیگران را به رخشان نکشیم

 بویژه نزدیکان اعم از دوست یا خویشاوند

 و در صورتی که بیان عیب فردی را لازم دانستیم

 قبلا از عیب حداقل سه موردخوبی او را بیان کنیم

 و اگر محاسن او را به تعداد نیافتیم

 قطعا از گفت بیان عیب او باید خودداری کنیم

      ***               

                                     

بیا تا مونس هم یار هم غمخوار هم باشیم

انیس جان غم فرسودهٔ بیمار هم باشیم

شب آید شمع هم گردیم و بهر یکدیگر سوزیم

شود چون روز دست و پای هم در کار هم باشیم

دوای هم شفای هم برای هم فدای هم

دل هم جان هم جانان هم دلدار هم باشیم

بهم یکتن شویم و یکدل و یکرنگ و یک پیشه

سری در کار هم آریم و دوش بار هم باشیم

(7)

خوشبختی و موفقیت در کارو زندگی فرمول و راه حل بی نهایت ساده ای دارد

 اول ببینیم در چه زمینه ای به دنبال آن هستیم

 دوم فردی که به این موقعیت رسیده است را پیدا کنیم

 و سوم او را زیر نظر بگیریم

 و همه سکنات و حرکت وی را ما هم انجام دهیم

آنگاه چنین خواهیم شد

    ***             

 

ساحل افتاده گفت

 گرچه بسی زیستم

هیچ نه معلوم شد آه که من چیستم

موج ز خود رفته ئی

 تیز خرامید و گفت

هستم اگر میروم

گر نروم نیستم 20

 

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com

                                                                 حسین کوچکیان فرد

مقدمه

سبک زندگی از جمله مفاهیم بنیادی است که امروزه موضوع مطالعات راهبردی قراردارد و این به خاطر ارزش و تاثیر عملیاتی بالای آن است. لذا لازم می آید تا الگوی اسلامی  و ایرانی این بحث هم تحقیق و هم تدوین علمی گردد و از این طریق دیدگاه اسلامی به حوزه عمل و اجرا وارد گردد.آنچه در این نوشتار آمد صرفا طرح بحث و کلیاتی بود که امید می رود از سوی مخاطبان پیگیری و توسعه یابد. 

 

از مفاهیم مهمی که طی دهه های اخیر از سوی پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی بویژه جامعه شناسی و به منظور بیان پاره ای از رفتاری های انسان در مطالعه فرهنگی جوامع مختلف بشری مورد نظر واقع شده ، سبک زندگی» است.دایره بکارگیری این اصطلاح تا جایی رواج یافته که جایگزین بسیاری از مفاهیم و واژه های سنتی در تحلیل رفتار فردی و اجتماعی شده است .

1.ویژگی ها و چیستی سبک زندگی   

سبک زندگی مبتنی بر الگوهای قابل شناسایی از رفتاری است که طی فعل و انفعال بین ویژگی های شخصی ، تعاملات اجتماعی و شرایط اقتصادی و اجتماعی و محیط زندگی فرد تعیین می شود . از این رو اصطلاح سبک زندگی قرابت نزدیکی با مجموعه ای از مفاهیم اجتماعی مانند جامعه ، فرهنگ ، ذهن ، رفتار ، معنا ، شخصیت ، محیط ، وراثت ، نیاز ، سابقه ، مد ، منزلت و سنت دارد ، همچنین مفهوم سبک زندگی از یک سو جزیی ترین رویدادهای حیات بشر و از سوی دیگر تا اعماق وجود آدمی را در بر می گیرد،در نتیجه شامل همه ابعاد وجود اجتماعی و عمیقآَ ضمیر فردی می شود .با این توصیف می توان سبک زندگی را به مجموعه ای نسبتا جامع از عملکردهایی معرفی نمودکه یک فرد آن را در عمل به کار می گیرد.به عبارت دیگر سبک زندگی از تعامل نظر و شرایط عینی حاصل آمده بر محوریت رفتارهای او قرار دارد؛ چرا که رفتارها نه تنها بیانگر نیازهای افراد بلکه تصویرگر عینی اندیشه و هویت شخصی وی نیز است.

2.عناصر مرتبط با سبک زندگی

در جوامع گذشته فرد از حق انتخاب کمتری برخوردار بود.به این معنا که در فرهنگ ی سنتی عملاَ  حوزه های گزینش محدود بود و عموم برنامه هاتوسط صاحبان قدرت برتر، از پیش تعیین شده بودند.لذا در عمل نوعی جبر پنهان وجود داشت. اما با گذشت ایام و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، اشخاص به شکلی از آگاهی از خود» و آگاهی از جهان» نایل شده اند که بر پایه حق انتخاب» استوار است. به این ترتیب سبک زندگی وابسته به انتخاب و انتخاب وابسته به اطلاعات است و اطلاعات نیز به نوبه خود محصولی از فرایند ارتباطات است و این ارتباطات می تواند میان فردی یا رسانه ای باشد. در مجموع رابطه رسانه و سبک زندگی چرخه ای به هم پیوسته و متقابل است. برای مثال:رسانه ها سبک زندگی جدید را پیش روی انسان قرار می دهند و انسان ها از طریق آن با خواسته ها و نیازهای جدید و سبک زندگی نوین آشنا می شوند . رسانه ها از طریق بمباران و هجوم اطلاعات ، فرهنگ مصرف گرا و مصرف فرهنگ را برجسته می سازند و در عین حال حوزه فرهنگ را وسعت و غنی می بخشند .تبلور رسانه های جمعی را امروزه می توان در رادیو ، تلویزیون ، ماهواره ، سایت ، وبلاگ ، شبکه های اجتماعی ، موزه ، تالار گفتگو و ده ها نوع دیگر از محصولات فرهنگی ، فضایی(مجازی) مشاهده کرد که همه پیرامون فرد جمع می شوند و بخش مهمی از عمر و وقت او را به آنها اختصاص می دهند و از این طریق سبکی از زندگی را شکل می دهند که تا اعماق وجود فرد ، خانواده و جامعه نفوذ می کند .

3.الگوها و محدوده ها

برای سبک زندگی در عصر حاضر الگوهای متنوعی وجود دارد که از آن جمله اند : سبک زندگی روستایی یا شهری ، سنتی یا مدرن ، مصرف گرایانه یا تولیدی ، دخترانه یا پسرانه ، فرد محور یا جمعی ، ایرانی یا غربی ، بالای شهری یا پایین شهری ، خشونت محور یا عاطفی .همچنین می توان به سبک های زندگی ناظر یر گروه و یا مکتب خاصی اشاره داشت، مانند:سبک زندگی فمینیستی ، ی ، پلیسی ، طبقاتی ، رفاه طلب ، جهان وطنانه ، توده وار ، قوم گرایانه ، مدگرا ، خطر پذیر ، قدرت گرا ، و ارزش مدار.ضمنا سبک زندگی در حوزه ها و محدوده های وسیعی نفوذ می کند از جمله : مدیریت تصمیم گیری ، شاخص های شناختی ، اخلاق اجتماعی ، معاشرت ، پوشش ، آرایش ، مد ، غذا و تغذیه ، آشپزی ، معماری ، دکوراسیون داخلی ، طراحی صنعتی ، تفریح و گردشگری ، استفاده از جواهرات ، تندرستی ، ارتباطات گفتاری ، محیط زیست ، کسب و کار ، روابط شویی ، شغل ، سخن گفتن ، گذران اوقات فراغت ، الگوی مصرف ، شیوه راه رفتن ، طریقه حرف زدن و مدیریت احساس ها .

4.سبک زندگی جدید و سلامت جوامع بشری

در حال حاضر بشر با آسیب های مختلف ناشی از سبک زندگی جدید روبرو است و این سبک زندگی حتی نحوه سخن گفتن انسان ها را تغییر داده است . شبکه های اجتماعی نظیر تلگرام ، فیس نوک و ماهواره با عرضه امکانات نوین انسان ها را به سمت رفتارهای نا بهنجار سوق داده است به طوری که بسیاری از انحراف های اجتماعی همچون طلاق ، اعتیاد ، خودکشی ، سرقت مسلحانه ، آدم ربایی ، جرایم سازمان یافته ، جرایم اینترنتی ، قاچاق انسان و کودک آزاری که معلول شیوه زندگی اجتماعی در جوامع جدید است ، محصول آن می باشد . خانواده ها نیز از همین محل با آسیب های عدیده ای روبرو هستند؛ مانند مشاجره ، ضرب و شتم ، فرزند آزاری ، رضایت نداشتن ، مشکلات جنسی ، خیانت و تجمل گرایی که بسیاری از آنها در اثر اتخاذ الگوی نادرست زیستن به وجود می آیند .

شیوه نادرست گذران اوقات فراغت از موارد دیگر بیماری های سبک زندگی مدرن است . همچنین می توان به موارد دیگری مانند مدگرایی ، آرایش های نامشروع ، بد پوشی ، تغییر در شکل و شیوه خوردن و آشامیدن ، ترویج فرهنگ فست فود ، کاستن از میزان کار مفید ، کمبود کیفیت کار ، ارائه الگوی نامناسب معماری و شهرسازی ، پرخاشگری ، آزار رسانی کلامی ، عیب جویی ، محرومیت و حرمت شکنی اشاره کرد .

5.نقش دین و سبک زندگی

اسلام از جایگاه برجسته ای در ارایه سبک زندگی برخوردار است . براساس معارف عمیق اسلامی که ریشه در آیات الهی از طریق قرآن ، سیره نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) و ائمه هدی(علیهم السلام) ، احادیث معتبر و ادعیه و زیارت نامه ها دارد ، می توان الگویی برای سبک زندگی در این جهان پرتلاطم تعریف کرد به گونه ای که آدمی را آماده ورود به زندگی جاودان کند . مفاهیم مربوط به سبک زندگی در منابع اسلامی فراوان است اما به ندرت استخراج و به جامعه خصوصاَ جوانان عرضه شده است .در این مقال به کلیاتی از این بحث اشاره می شود:

5-1.دین متعادل کننده حیات فردی و جمعی

در دوران معاصر بخش قابل توجه ای از مطالعات بر روی سبک زندگی در زمینه مهارت و فنون زندگی به نقش دین در سبک زندگی بازگشت می کند . یکی از مهم ترین ابعاد مفهوم سبک زندگی به این موضوع می پردازد که دین توانایی آن را دارد تا به عنوان نیرویی برتر نقشی حیاتی در الگوی حیات و نحوه زیستن انسان ها بر روی زمین ایفا کند در این برداشت ، دین به عنوان نظامی از باورها ، ارزش ها و رفتارها می تواند، آدمی را از افراط و تفریط دور نماید.

5-2.اسلام و سالم سازی  شبکه ارتباطی انسان

در اسلام سبک زندگی مطلوب متناسب با تعالیم و آموزه های نبوی(صلی الله علیه و آله) و ائمه هدی(علیهم السلام) و در چارچوب دیدگاه ارتباطی تنظیم می شود. دیدگاه ارتباطی دیدگاهی روان شناختی از شخصیت انسان است که براساس آن شناخت شخصیت از طریق شناخت نوع ارتباط هایی که فرد با خود ، خداوند ، دیگر انسان ها و طبیعت برقرار می کند، میسر می شود . این دیدگاه با یک رویکرد تحولی نوع ارتباط های چهارگانه فوق را در مراحل مختلف رشد تشریح و جهت گیری های فردی را معین می کند . سبک زندگی زمانی مطلوب و متناسب با ارزش های اسلامی است که فرد به تمام روابط چهارگانه (ارتباط با خدا ، خود ، دیگران و طبیعت) توجه داشته باشد و اهمیت هریک از این تعاملات را در چارچوبی که دستورات اسلامی مشخص کرده اند مد نظر داشته باشد و نسبت به آنها غفلت نورزد .

5-3.اسلام و احیای فطرت پاک انسان

طبیعت اولیه انسان پاک است و ما با جهت گیری مناسب، از طریق ابتنای سبک زندگی بر فطرت انسانی، می توانیم تمتم فعالیت های انسان را در جهت تکامل فردی و اجتماعی هدایت کنیم تا آنجا که زندگی فرد از طریق انتخاب سبک زندگی مصداق این آیه شریفه شود : قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ"(الأنعام:162).به عبارت دیگر با رجوع به فطرت سلیم، می توان همه اقدامات را هدایت و مثبت نمود.19

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com

                                           گردآوری و تألیف:حسین کوچکیان فرد          

 

مقدمه

گاهی انسان برای رهایی از مکان و زمان و هرانچه به آن تعلق دارد نیازمند کلامی از جنس تعقل و الهام است و برای او مهم نیست این کلام از چه کس و کجا صادر شده است آنچه که در این پاره گفتارها می آید از این جنس است که دقایقی انسان را به خود می آورد و به زندگی رنگی نه از شکل روزمرگی می دهد . لذا به جز مفهوم این کلمات و تأثیر مطلوب آن بر انسان چیز دیگری در آن مطرح نیست از همین رو گرچه هر کلام از مرجعی بوده است و یا در دقایقی به قلب خطور کرده نام آفریننده هر یک نیامده است و مخاطب در صورت نیاز خود به دنبال آن برآید .

دوست واقعی آنست که . درکنارش جرآت نماییم همان که هستیم باشیم .

 

(1)

حساب هر روز را جدا نگه داریم .

 امروز فقط امروز است و ربطی به دیروز و فردای ما ندارد.

دلهره آینده را نداشته باشیم و غم گذشته را نخورید.

هر روز را از صبح تا شب برای همان روز زندگی کنید.

***

به گمانم فرداروز خوبی باشد

صورتِ ماه به من میگوید

گرچه شب تاریک است

دل قوی دار سحر نزدیک است

(2)

بدون دانش و توکل در هیچ مسیری حرکت نکنیم

 زیرا ممکن است به خیال آبادی به ناکجا آباد برسیم؟ .

 رفیق . چراغی که در تاریکی می درخشد شاید چشم گرگ باشد نه آبادی . 

***

صلاح ما همه دام ره است و من زین بحث

نیم ز شاهد و ساقی به هیچ باب خجل

بود که یار نرنجد ز ما به خلق کریم

که از سؤال ملولیم و از جواب خجل

ز خون که رفت شب دوش از سراچهٔ چشم

 

(3)

هر تابلوی نقاشی می تواند داستان زندگی ما باشدکه گاهی پر رنگ یا کم رنگ وگاهى سیاه یا سفیدوگاهى رنگى و یا کم نورمی شود.

امابخاطر بسپاریم،هر نقاشى پایانى دارد

 وهرپایانى طلوعی دارد وشروعى دیگر از زندگیست

 "به امید طلوع آرزوهایمان"

در یک اثر نمانیم

***

☘ ☘

 گر سیل عالم پر شود هر موج چون اشتر شود

مرغان آبی را چه غم تا غم خورد مرغ هوا

ما رخ ز شکر افروخته با موج و بحر آموخته

زان سان که ماهی را بود دریا و طوفان جان فزا

(4)

اگر، در زندگی نگاه مان به داشته ها باشد ،بیشتر از آنها لذت می بریم .

 اما اگر مدام به نداشته ها فکر کنیم،

 هیچ وقت هیچ چیز برای مان کافی نخواهد بود.

.فکرمان را ترمیم کن."

***

زندگی بعد درخت است به چشم ه

زندگی سوت قطاری است که درخواب پلی می پیچد

زندگی شستن یک بشقاب است

زندگی گل به توان ابدیت

زندگی ضرب زمین در ضربان دل ما

زندگی هندسه ساده و یکسان نفسهاست

 

(5)

مراحل تبدیل یک آرزو به واقعیت:

یک ایده و  آرزو که برایش تاریخ تعیین شد، می شود هدف

یک هدف که به مراحل کوچکتر تقسیم شد،می شودبرنامه

یک برنامه که با عمل همراه شد، می شود واقعیت

***

گر عقل ، پشت حرف دل ، "اما "نمی گذاشت

"تردید "، پا به خلوت دنیا نمی گذاشت

از خیر "هست و نیست دنیا" به شوق دوست

می شد گذشت، وسوسه اما نمی گذاشت

اینقدر اگر معطل پرسش نمی شدم

شاید قطار عشق مرا جا نمی گذاشت

دنیا مرا فروخت، ولی کاش دست کم

چون بردگان مرا به تماشا نمی گذاشت

 

(6)

ﺧﻨﺪﺪﻥ، ﺑﺨﺸﺪﻥ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺮﺩﻥ ،

 ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺑﺮﺍ ﺳﻼﻣﺖ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﻫﺴﺘﻨﺪ .

 پسﺑﺮﺍ ﺳﻼﻣﺘ‌ماﻥﺑﺨﻨﺪم ،  ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻨم

      ***               

  ️                    

ای شب از رؤیای تو رنگین شده

سینه از عطر توام سنگین شده

ای به روی چشم من گسترده خویش

شادیم بخشیده از اندوه بیش

ای در بگشوده بر خورشیدها

در هجوم ظلمت تردیدها

با توام دیگر ز دردی بیم نیست

هست اگر، جز درد خوشبختیم نیست

(7)

ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺷﺪﻩ ﺳﻪ ﻋﺎﻣل:

ﺎﻗ، ﺑ‌ﺧﻮﺍﺑ، ﻭ ﻧﺎﺍﻣﺪ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﻮﺗﺎﻩ ﻣ‌ﻨﻨﺪ

 که با ﺗﻐﺬﻪ کامل و توامان ﺟﺴﻢ و ﺭﻭﺡ   

این مشکلات حل می شود

ﺗﻐﺬﻪ ﺟﺴﻢ با ﻨﺞ ﻣﺎﺩﻩ ﻏﺬﺍیی:

 ﺮﻭﺗﺌﻦ‌ﻫﺎ، ﺮﺑﻮﻫﺪﺭﺍﺕ‌ﻫﺎ، ﺮﺑ‌ﻫﺎ، ﻭﺘﺎﻣﻦ‌ﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﻼﺡ

 و ﺗﻐﺬﻪ ﺭﻭﺡ با ﻨﺞ ﻓﺎﺘﻮﺭ:

 ﻫﺪﻑ‌ﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻥ، ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺩﺮان، ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ، ﻋﺸﻖ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ بدست می آید

    ***             

                         

از جان طمع بریدن آسان بود ولیکن

از دوستان جانی مشکل توان بریدن

فرصت شمار صحبت

کز این دوراهه منزل

چون بگذریم دیگر

 نتوان به هم رسیدن

 

قل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com

                                                                                                                                                         حسین کوچکیان فرد

پیش‌درآمد

از مشخصه های جهان امروز تغییر هردم افزای فناوری و درپی آن امکان حضور هرچه بیشتر رسانه ها جمعی در زندگی فردی و اجتماعی افراد می باشد که آخرین شیوه آن استفاده از فضای مجازی در اشکال پیام رسان های فناورانه برای انتقال فعالیت ها و آرای اشخاص در حیطه های مختلف زندگی است ، اگرچه رسانه ها همچنان که از نام آن برمی آید ابزاری خنثی جهت ایجاد ارتباط بین اشخاص و گروه ها است با این وجود در صورتی که بدون برنامه ریزی و هدایت در زندگی اجتماعی مردم رشد نمایند امکان عملکرد مخرب برای حیات فردی و اجتماعی انان را دارد .

رشد و استفاده بدون برنامه از فضای مجازی در ابعاد فردی می تواند ایجاد مشکلات اخلاقی پیش بینی نشده در تربیت فرزندان و ایجاد فاصله در گفتمان نسلی را دامن بزند و در حوزه اجتماعی به نوعی احتمال ایجاد مشکلاتی از طریق سازماندهی گروه های بزهکار و یا خرابکار و پشتیبانی از آن ها را ایجاد نماید و در نتیجه در صورتی که متولیان یک جامعه از ابزارهای لازم جهت برنامه ریزی استفاده بهینه از فضای مجازی در جامعه خود همچون سرورهایپشتیبان پیام رسان های فضای مجازی بویژه برای تلفن همراه نداشته باشند ، احتمال آن می رود این امکانات که می بایست به افزایش رفاه و تعالی جامعه منجر شوند به ضد خود تبدیل گردند و به عنوان ابزاری در خدمت تهاجم فرهنگی و تغییر ناخواسته در سبک زندگی ، اخلاق و منش جامعه به ویژه نسل جوان عمل نماید . لذا برای ایجاد جامعه ای پویا و نسلی تربیت یافته علاوه بر سرمایه گذاری بر روی آموزش و پرورش و رسانه های جمعی باید به بسترهای جدید اثر گذار بر تربیت یعنی عرصه های فضای مجازی و پیام رسان های ایجاد شده در آن توجه و برای آن نیز برنامه ریزی لازم صورت گیرد .

تقویت سرمایه های اجتماعی لازمه برنامه ریزی برای فضای مجازی

باتوجه به پیشرفت های علم و تکنولوژی روش های سنتی مهار از بیرون برای ممانعت از ورود آسیب های اجتماعی به جامعه ، بویژه جوانان به قدر کافی تأثیر گذار نیست همچنین با صرف بستن راه های دستیابی به حیطه های جدید ارتباطی در فضای مجازی نمی توان از آثار سوء آن پیشگیری کرد ، زیرا لازمه موفقیت هر برنامه ای در این خصوص اعتماد به نتایج آن از طرف جامعه است تا در اثر اعتماد ، مشارکت آگاهانه و داوطلبانه افراد در برنامه های مربوط بدست آید و نیز مشارکت فرد بدون رضایتمندی از آثار و نتایج آن برنامه در زندگی فردی و اجتماعی وی حاصل نمی شود تا در نتیجه آن سه مفهوم اعتماد ، رضایت و مشارکت اجتماعی که از مؤلفه های اصلی سرمایه های اجتماعی می باشد در سطح خرد و کلان بدست آید .

در سطح خرد والدین اگر نتوانند اعتماد اعضای خانواده برای همراهی با برنامه های تربیتی را بدست آورند قطعا  مشارکت آنان در اجرای برنامه های مزبور حاصل نمی شود و عدم مشارکت در نتیجه عدم رضایت آنان از انجام برنامه ها را بدنبال دارد ، لذا همانگونه که والدین قبل از هر اقدامی جهت تربیت و پیشرفت اعضای خانواده باید اعتماد ، رضایت و مشارکت اعضای خانواده نسبت به برنامه ها مربوط به خانواده را بدست آورند در جامعه و سطح کلان نیز دولت ها باید نسبت به نهادینه کردن مؤلفه های اعتماد ، رضایت و مشارکت برای تمکین و اجرای برنامه های اجتماعی از جمله ت های اعمالی در زمینه فضای مجازی را جلب نمایند تا جامعه مورد دستبرد بیگانگان قرار نگیرد و در چنین بستری فعالیت پیام رسان های داخلی قرین موفقیت خواهد بود .

اطلاعات عام فضای مجازی ضامن پیشرفت و توسعه

وجود مراکز ذخیره اطلاعات در درون کشورهای پیشرفته و پردازش اطلاعات به طور غیر شخصی و عام امروزه یکی از اساسی ترین ابزارها برای برنامه ریزان توسعه در اینگونه جوامع است . برای مثال در بررسی صورت گرفته از سوی شبکه بهداشت یکی از این کشورها مشاهده شده است تا زمان اطلاع شبکه بهداشت از عمومی شدن یک بیماری و برنامه ریزی و اطلاع رسانی به مردم برای پیشگیری از آن بیماری ، حداقل نیاز به 15 روز زمان است تا در فرد علائم اولیه منجر به بیماری از حالت نهفته به آشکار تبدیل و در نتیجه مراجع به مراکز درمانی صورت گیرد تا شبکه بهداشت از وجود این بیماری مطلع و برای رفع آن اقدام نماید که در این موقع همه گیر شده و اپیدمی بیماری به مقدار زیادی صورت گرفته و لذا درمان هزینه هنگفتی را به شبکه بهداشت تحمیل و در اثر کاهش توان نیروی کار جامعه ، بخش قابل توجهی از ارزش افزوده نیروی کار کاسته می شود ، حال آنکه با استفاده از اطلاعات عام ، بی نام و غیر شخصی کاربران از طریق مراجعه به سایت ها برای اطلاع از بیماریی که علائم آن را در خود مشاهده کرده اند و پردازش اطلاعات دریافتی این مراجعات به سایت ها و مانند آن در صورت دسترسی به اینگونه اطلاعات در کمتر از یک هفته مسئولین بهداشتی آن جامعه می توانند با پیشگیری و درمان سریع تر از اشاعه حداکثری بیماری و صرف هزینه های هنگفت برای درمان آن پیشگیری آن جلوگیری نمایند . این مهم از طریق وجود سرورها در آن کشور  و اجازه استفاده قانونی از اطلاعات عام حاصل می شود درحالی که کشورهای فاقد ذخیره اطلاعات در داخل کشور علاوه بر عدم توان برنامه ریزی پیشگیرانه از آسیب پذیری جامعه در اثر پردازش اطلاعات خود به نفع بیگانگان برای تسخیر بازارهای داخلی نیز در رنج خواهند بود .

 نتیجه گیری

فضای مجازی و از جمله پیام رسان های فناورانه با قابلیت های بسیار ، امروزه از جایگاه ویژه ای در زندگی اجتماعی برخوردار شده اند که حذف آنها از زندگی افراد نه امکان پذیر و نه به مصلحت می باشد . با این وجود این ابزار توسعه دوسویه بوده و در صورت رشد بدون برنامه ریزی و هدایت شده امکان دارد به ضد خود تبدیل شود و موجب آسیب رساندن به حیات سالم جامعه شود با این وجود هر گونه برنامه ریزی در این زمینه باید با مشارکت داوطلبانه کاربران آن صورت گیرد و این امر محقق نمی شود مگر از طریق ایجاد اعتماد ، رضایت و مشارکت آنان در این برنامه ها که در یک کلام این موضوع به سرمایه اجتماعی تعبیر می شود  و برای تحقق آن از مهم ترین اقدامات وجود پیام رسان های ملی و داخلی است تا هم از درز اطلاعات و ضربه به بازار اقتصادی و نیز امنیت اجتماعی کشور پیشگیری شود و هم از اطلاعات عام و غیر شخصی جهت انجام برنامه های توسعه محور استفاده بعمل آید .17

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com

حسین کوچکیان فرد

رمضان ، ماهی است که در آن قرآن بر قلب نازنین نبی اکرم (ص) نازل شده است ، نزول قرآن طی این ماه در شب قدر برای نخستین بار به وقوع پیوست ، در نتیجه رابطه ویژه ای میان قرآن و ماه رمضان وجود دارد به گونه ای که از آن به عنوان ماه بهار قرآن یاد شده است ، قرآن نیز به لحاظ محتوای هدایتی آن برای بشر در احادیث معصومین (س) به بهار دل ها ملقب شده است از این رو همان گونه که در فصل بهار، عالم طبیعت و انسان، شادابی خاص و حیاتی دوباره پیدا می کند در رمضان نیز قرآن به شکوفایی می رسد و دوستداران قرآن در این ماه با خواندن و یادگیری و فهمیدن معارف آن، بیش از پیش به منظور از نزول  قرآن نزدیک می شوند و به دل هایشان حیات مجددی می بخشند.

رمضان ماه مبارک

رمضان نهمین ماه قمری سال است این ماه به عنوان بهترین ماه سال در اسلام شناخته می‌شود. از این ماه به عنوان ماه میهمانی خدا نیز نامبرده می‌گردد که طی آن یکی از بزرگترین مناسک اسلامی  که عبارت از روزه‌داری است ادا می شود .  قرآن، مستقیماً به کسانی که ایمان آورده‌اند دستور می دهد تا در این ماه روزه بگیرند ، یعنی در طی روز از طلوع فجر تا غروب آفتاب ، مسلمانان مکلف یعنی اشخاص در سن تکلیف از خوردن و آشامیدن خودداری نمایند . به علت برنامه هایی که برای این ماه قید شده است و عواید معنوی که برای انسان معتقد دارد از آن به عنوان  بهتر از هزار ماه در قرآن یاد شده و ثواب اعمال نیک در این ماه بیشتر از سایر ایام سال است و مسلملنان در مراسم دعا ، عبادت ، شب زنده داری و احیای  لیالی قدر به خودسازی می پردازند که از آن جمله بهره گیری از طولانی ترین دعای سال یعنی دعای جوشن کبیر که در آن دعا بیش از هزار اسم و صفت خداوند وجود دارد و از این دعا به عنوان یک منبع معرفتی در این زمینه یاد می شود ، خوانده می شود .

از دیگر مراسم خاص و تأکید شده برای این ماه  بیداری پاسی از شب  به ویژه در شب های  قدر، خواندن دعا و قرآن و میزبانی افطار از سایر روزه داران و صله ارحام است ، رمضان و تناول افطار و سحری آن آدابی را در میان ایرانیان در شیوه سفره اندازی ایجاد کرده است که از آن جمله است پختن غذاهای مخصوص همچون حلیم و آش و شیرینی های ویژه برای این ماه مانند زولبیا و بامیه و خرما که خود بخشی از آداب سفره رمضان را تشکیل می دهد .

اعمال ماه رمضان

روزه: بدیهی است فضائل و ثواب‌هایی که برای ماه مبارک رمضان و روزه‌داری ذکر شده، از آنِ کسانی است که حقیقت آن را درک کنند و به محتوای آن عمل و در گفتار و کردار به کار گیرند و به آن‌ها جامه عمل بپوشانند.

تلاوت قرآن: بخش اعظم برکات ماه رمضان در رابطه با قرآن است که از تشویق مسلمانان به نگاه بر آیات الهی و قرائت آن آغاز و تا درک معانی آن سفارش شده است تا فرد بتواند در این ماه  بذر دستورهای نورانی قرآن را در مزرعه دل‏ کاشته و طی سال رشد و نمو دهد و سرانجام میوه قرآن را در ایام حیات خود برای غذای روح حاصل نماید و قوّت قلبی را در پرتو برکات قرآنی این ماه بیمه نماییم . مسلم است چنین بهره‏ برداری جز از راه اُنس حقیقی با قرآن به دست نخواهد آمد.

شب قدر: در آموزه های دین اسلام شب قدر یا لیلة القدر به صورت احتمالی یکی از شب های ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ و یا ۲۷ ماه رمضان است که در آن شب سه اتفاق و یک رویکرد بزرگ به وقوع می‌پیوندد که عبارتند از (1) نزول یک باره قرآن بر قلب نازنین پیامبر اکرم (ص) (2) تقدیرو تعیین زندگی یک ساله آینده انسان‌ها (3) ضربت خوردن پیشوا اول شیعیان حضرت علی بن ابی طالب(ع)  در روز ۱۹ و شهادت ایشان در روز ۲۱ ماه رمضان .

قرآن کریم

قرآن کتاب مقدس اسلام و سخنان خداست که به صورت وحی از سوی او توسط فرشته وحی بر پیامبر اسلام، محمد بن عبدالله(ص) نازل شده‌است. قرآن بزرگترین معجزهٔ پیامبر که الفاظ آن عیناً و دقیقاً از جانب خدا توسط روح‌الامین یا همان جبرئیل بر محمد(ص) نازل شده‌است و روشن‌ترین دلیل برنبوت اوست  قرآن اصلی‌ترین منبع وحی در اسلام به‌شمار می‌آید که به زبان عربی است و معمولاً به آن با عناوینی مانند قرآن کریم» و قرآن مجید» اشاره می‌کنند.

طی ماه رمضان ، قرآن یک بار به صورت کامل توسط فرشته وحی ، جبرئیل در شب قدر بر قلب پیغمبر(ص) نازل گشت و سپس بار دیگر به صورت تدریجی با توجه به وقایع و شرایط ، شأن نزول یافت و مجدد بر او نازل شد. از نظر تاریخی، قرآن در زمان عثمان، خلیفهٔ سوم، تحت نظارت جمعی از صحابه به رهبری زید بن ثابت به صورت یک کتاب جمع گردید و نسخه‌هایی از آن به مکه، دمشق ، کوفه و بصره ارسال شد. قرآن فعلی براساس قرائت کوفی حفص از عاصم کوفی در قرن دوم هجری تنظیم و در دوران اخیر چاپ شده‌است.

به گفته مفسران و قاطبه مسلمین معتقد ، قرآن به لحاظ محتوایی دارای رساترین بیان در زبان عربی است و از نظر موسیقی و وزن لفظی، در لغات و جملاتش نشانه‌های وحیانی ربانی مشهود است. قرآن بر تمام جنبه‌های زندگی معنوی و روزمره مسلمانان نفوذ کرده‌است. قرآن در چند آیه، خود را خاتم کتب آسمانی معرفی می نماید و نزول کتاب آسمانی را پس از خود رد می‌کند در نتیجه آنچه را که پس از قرآن به نام کتاب آسمانی خوانده شود کذب و ظلم خوانده‌است ، همچنین قرآن در آیاتی منکران وحیانی بودن خود را به مبارزه طلبیده‌است . این امر تا زمان حاضر جاریست و در هر زمانی مدعیان مرقومه هایی را عرضه داشته اند . اما آنچه منکران در مقابل قرآن بافته اند در اولین بررسی از سوی افراد اهل فن و انسان های پاک طینت عدم توانای هماوردی آنها با قرآن مشخص شده است  .

قرآن ابراز می دارد که کسی قادر نخواهد بود آن را تحریف نماید چنانکه در آیه 27 سوره کهف می‌گوید "واتْلُ ما أُوحِی إِلَیکَ مِنْ کِتابِ رَبِّکَ لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِهِ وَ لَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً" ، یعنی: و آنچه از کتاب خدا بر تو وحی شد (بر خلق) تلاوت کن، که کلمات او را هیچ کس تغییر نتواند داد، و هرگز جز درگاه او پناهی نخواهی یافت.

ساختار قرآن

قرآن از نظر شکلی  اجزای آن دارای تقسیم بندی هایی هست که بیشتر جهت سهولت در قرائت ، ارجاع و استناد به آیات صورت گرفته است که مشهورترین ساختار قراردادی با حفظ تناسب تقسیم کل قرآن به سی جزء مساوی از نظر حجم می‌باشد همچنین ساختار اصلی آن  شامل۱۱۴  سوره و به صورت خردتر در مجموع ۶۲۳۶ آیه  می‌باشد که بنابر اعتقاد مسلمین تقسیم بندی سوره ها و آیات در آن به توسط خود پیامبر صورت گرفته است .

بسته به روش شمارش و تعریف واژه و نیز نحوهٔ رسم‌الخط، اعداد گوناگونی برای شمار واژه‌ها و حروف قرآن گفته شده‌است. مشهورترینِ آن‌ها ۷۷۷۰۱ واژه و ۳۲۳۶۷۱ حرف است که حدود ده هزار واژه آن غیرتکراری است و ۱۲۶۰ واژه از آن‌ها به‌عنوان ریشهٔ ۸۰ درصدِ این ۱۰هزار واژه شناخته می‌شود ، لازم به ذکر است در فارسی کلمات قرآنی و ریشه و مشتقات آن کاربرد بسیاری یافته است به طوری که برخی معتقدند تنها هزار کلمه آن در زبان فارسی متداول امروزی کاربرد ندارد که طی سه سال دوره راهنمایی سابق تلاش برآن بود تا تعداد 700 مورد از آنها به دانش آموزان در دروس عربی آموزش داده شود .

از نظر سبک شناسی سوره های قرآن به سوره‌های مکی که در شهر مکه بر پیامبر نازل شده است و سوره‌های مدنی که در زمان حضور ایشان در مدینه نازل شده است تقسیم می شود به سخن مفسران  سوره‌های مکی از سوره‌های مدنی مسجع‌تر هستند. همچنین آیاتی که به حوادث قیامت و بیم و امیدِ آن می‌پردازند، بیشتر احساسات خوانده را منقلب می‌سازند و آیاتی نظیر آیات احکام به گونه‌ای است که خرد خواننده را مخاطب قرار می‌دهد. سبک آیات قرآن با شعر و حتی سبک روایات از پیامبر متفاوت است ، همچنین پژوهشی مبتنی بر پردازش زبان‌های طبیعی نشان داده‌است که قرآن تنها یک مؤلف دارد.

عید فطر: پایان ماه رمضان و روز اول ماه شوال عید فطر است که از مهم‌ترین جشن‌ها و اعیاد در بین مسلمین و کشورهای اسلامی به شمار می رود و معمولاً با تعطیلی رسمی همراه است که در ایران از سال ۱۳۹۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی عید فطر و روز بعد آن تعطیل است. در این روز، روزه حرام است و مسلمانان به شکرانه یک ماه روزه داری نماز عید برگزار می‌کنند و به پرداخت زکات واجب فطره اقدام می کنند . اقامه نماز عید و پرداخت فطریه در این روز نشانه  اهمیت پیوندهای اجتماعی از یک سو  و تلاش جامعه در جهت عاری شدن از فضای دو قطبی فقیر و غنی است ، پرداخت زکات فطره به نوعی توجه دین به پیوند عبادت با روابط اجتماعی را نیز نشان می‌دهد .

نتیجه گیری

از آن جا که ماه رمضان، ماه نزول قرآن ماه خدا و ماه تزکیه و تهذیب است و قرآن معجزه پیامبر و اثبات‌کننده درستی ادعای پیامبری او در شب قدر که در این ماه قرار گرفته در قلب پیامبر اکرم(ص) تجلى کرده نتیجه مى‌گیریم که ماه رمضان تجلى گاه قرآن و ماه انس با قرآن است ، روزه داران مومن در این ماه مهمان خدا هستند و در کنار خوان پربرکت قرآن نشسته‌اند و بنابراین با تلاوت قرآن با معارف متعالی آن اُنس می گیرند و با تدبّر در آیات قرآن و بهره گیرى فکرى و عملى از مفاهیم قرآن بر رشد و تکامل ملکوتى خود می افزایند.

در ماه مبارک رمضان باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهل بیت(ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعی، عبادت، شب زنده داری، درک عظمت شب قدر و. فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال حرکت کرد و باید در این ماه به گونه‌ای خودسازی کرد که با اتما